Propozycja założeń budżetu obywatelskiego w Białymstoku na rok 2015

Organizator konsultacji: Fundacja Laboratorium Badań i Działań Społecznych SocLab
Autor: Agnieszka Maszkowska Kontakt: soclab@soclab.org.pl

Przedmiotem konsultacji jest dokument opisujący propozycję założeń budżetu obywatelskiego w Białymstoku na rok 2015. Został on opracowany przez grupę roboczą składającą się z przedstawicieli: białostockich organizacji pozarządowych, Urzędu Miejskiego oraz radnych Rady Miasta Białegostoku podczas warsztatów partycypacyjnych zainicjowanych i moderowanych przez Fundację Laboratorium Badań i Działań Społecznych SocLab. Warsztaty były prowadzone w ramach projektu „Laboratorium Obywatelskie” dofinansowanego ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Trzy czterogodzinne spotkania odbyły się w okresie od 21 listopada do 5 grudnia 2013 r. Wzięło w nich udział ponad 20 osób.
Etapem wstępnym warsztatów była refleksja dotycząca przebiegu tegorocznej – pierwszej w Białymstoku - edycji budżetu obywatelskiego. Sformułowanie ocen poszczególnych etapów realizacji budżetu pozwoliło na wypracowanie postulatów, które w opinii członków grupy roboczej, mogą się przyczynić do efektywnego wdrażania procesu w kolejnych latach.
Kolejnym elementem warsztatów była analiza podobnych procesów obywatelskiego współdecydowania w innych miastach, w szczególności w Łodzi. Zaproszeni eksperci z Łodzi dzielili się swoją wiedzą i doświadczeniem w kontekście poszczególnych postulatów proponowanych przez grupę roboczą.
Na tej podstawie, w toku intensywnej dyskusji opartej na rzeczowych argumentach, wypracowano założenia, dotyczące ośmiu obszarów procesu:
1/ Tworzenie założeń budżetu obywatelskiego
2/ Harmonogram
3/ Informacja, edukacja i promocja.
4/ Rodzaj wniosków
5/ Procedura zgłaszania wniosków
6/ Ocena wniosków
7/ Głosowanie
8/ Monitoring i ewaluacja
Szereg dyskusji dotyczył sfery wartości, które powinny przenikać cały proces, dlatego też założenia poprzedza opis najważniejszych zasad wraz z ich szczegółowym wyjaśnieniem. Są to: zasada zaufania, partnerstwa i partycypacji, dialogu społecznego, deliberacji, unikania konfliktu interesów, jawności i dostępności.
Celem konsultacji jest umożliwienie wszystkim zainteresowanym mieszkańcom i mieszkankom Białegostoku zaproponowanie własnych pomysłów na ulepszenie następnego budżetu obywatelskiego w Białymstoku. Wszystkie złożone uwagi zostaną rozpatrzone do końca 2013 roku przez grupę roboczą. Te, które zostaną zaakceptowane, będą uwzględnione w dokumencie, który następnie będzie przekazany Radzie Miasta i Prezydentowi Miasta Białegostoku.

  • Poniżej zebrane myśli w temacie Budżetu Obywatelskiego (BO). Odnoszę się tylko do aspektów nieujętych w "Propozycji założeń ...", różniących się od mojego wyobrażenia lub takich, które uważam, że możemy rozumieć odmiennie.

    1. I edycja BO nie miała i nie ma do tej pory kompletnego, jasnego scenariusza. Nie wiadomo na przykład co będzie, gdy potrzebny do realizacji budżet przekroczy dwukrotnie ten założony przez autora projektu. Nie wiadomo jak Miasto rozumie pojęcie "projekt inwestycyjny" (np. propozycja budowy szlaku turystycznego odpadała z powodu niebycia inwestycją). Nie wiadomo kto, w jakim trybie i pod czyim nadzorem będzie realizował zwycięskie projekty. Nie wiadomo jakie kompetencje ma komisja oceniająca (np. mój projekt jako jedyny został odrzucony z powodu uznania, że wyliczona kwota realizacji jest zbyt duża) oraz brakuje trybu odwołania. Uważam, że trzeba to skodyfikować.

    2. Nie widzę powodu by definiować zakres dopuszczalnych tematów przez ich wyliczanie. W I edycji były to projekty inwestycyjne, w propozycji do II edycji są: "inwestycyjne oraz tzw. miękkie". Proponuję zamknąć granice przez "mieszczące się w kompetencjach Miasta", bo wyliczenie ma to do siebie, że może ominąć jakąś płaszczyznę, która okaże się kluczowa dla któregoś z pomysłodawców.

    3. Forma składania wniosków, ograniczająca opis do określonej liczby słów, nie pozwoli często na kompleksowe, szczegółowe przekazanie intencji, zawarty zostanie tylko zarys. Dlatego:
    - warto nadać pomysłodawcy z urzędu rolę konsultanta, opisując jego uprawnienia, aby mógł uczestniczyć np. w przygotowaniach dokumentacji przetargowej i służyć wyjaśnieniami względem tego, co nie zostanie ujęte na kilku stronach tekstu. Nadto - rzecz to nie do przecenienia - kolejne osoby będą angażowane w pracę UM, zdobywając przy tej okazji wiedzę niezbędną do podejmowania kolejnych wysiłków, już lepszych jakościowo. Byłaby więc w przedstawionej idei także funkcja edukacyjna,
    - zgadzam się z taką metodą pracy komisji oceniającej, która zawiera konieczność poinformowania pomysłodawcy o napotkanych przeszkodach, uniemożliwiających przyjęcie jego projektu. Może wystarczy wyjaśnienie czegoś, co autor uznał za oczywiste i nie ujął w treści.

    4. Poszukałbym alternatywnych metod realizacji projektów przez UM niż przetarg. Przykładowo: jeżeli miejski poeta będzie w stanie zachęcić mieszkańców do poparcia jego planu wydania tomiku wierszy o Białymstoku i rozdania ich w Warszawie, jako sposobu promocji Miasta, nie widzę przeszkód aby mu na to pozwolić. Oczywiście egzemplarze tomików nie będą jego, tylko magistratu. Przetarg nie wchodzi w tej sytuacji w rachubę. Co najwyżej na wydruk, rozdanie, bo autor jest już ujęty w projekcie. Do uzgodnienia pozostaje, czy poeta mógłby domagać się wynagrodzenia i w jakiej wysokości.

    5. Zezwoliłbym na udział niebiałostoczan jako autorów projektów. Uważam, że nie tylko mieszkańcy miasta mają dobre pomysły i szkoda byłoby przeoczyć jakąś nową, wartościową ideę. Głosowanie należałoby do Białostoczan, ale warto importować myśli z zewnątrz - nie jesteśmy w końcu tak bogaci w koncepcje, jak byśmy tego chcieli.

    6. Poszerzając obszar w jakim mieszkaniec mógłby się poruszać (większy zakres dopuszczalnych tematów, upowszechnienie BO) potęguje się ryzyko powstawania projektów słabych ale popularnych. Na taką okoliczność wprowadziłbym funkcję weta Prezydenta Miasta. Mógłby on zablokować dowolny projekt z podaniem uzasadnienia. Chroniłoby to Miasto przed nadużyciami, a powstające w takich razach uzasadnienia stałyby się dodatkową możliwością do oceny pracy głowy miasta.

  • Mam trzy uwagi do propozycji założeń budżetu obuywatelskiego w Białymstoku na 2015 rok:
    1. Kwestia dopuszczenia do składania wniosków na projekty wieloletnie (dotychczas - tylko te, których realizacja jest możliwa w ciągu roku) - uważam, ze powinni się na ten temat wypowiedzieć urzędnicy z Departamentu Inwestycji. Realizacja projektów wieloletnich wiąże się bowiem z określonymi zasadami zapisywania ich w budżecie miejskim oraz okreslonymi sposobami rozliczania, nie każdą inwestycję można zapisać jako wieloletnią, ponadto jeśli dopuszczamy w budżecie projekty miękkie i jednocześnie wieloletnie - może to powodować zastrzeżenia formalno-prawne. Warto by to było dogłębnie sprawdzić i nie dziwić się, gdy z przyczyn formalnych projekty wieloletnie okażą się być niemożliwe do realizacji w ramach budżetu obywatelskiego.
    2. Jeśli chodzi o procedurę zgłaszania wniosków - STANOWCZO ZA BARDZO OGRANICZONO WSKAZANIE, KTO MOŻE ZGŁASZAĆ WNIOSKI! W konsultowanej propozycji wymieniono jedynie osoby fizyczne i organizacje pozarządowe, co uniemożliwia złożenie wniosków szkołom, domom pomocy społecznej, ośrodkom środowiskowym, świetlicom socjoterapeutycznym, parafiom itd. Uważam, że możliwość składania wniosków powinna być określona jak najszerzej!
    3. Zaskakuje mnie stwierdzenie, że optymalny czas głosowania to 9 dni (z dwoma weekendami). Skąd wiedza, że to czas optymalny? Standardowo są to dwa tygodnie, a więc 14 dni, a nie 9. Może warto określić minimalny czas głosowania, pozostawiając możliwość wydłużenia go?
    Zastanawia mnie również, czy wprowadzanie możliwości odwołania się od oceny formalnej urzędników do komisji radnych miejskich nie powinno spowodować wydłużenia czasu na ocenę wniosków, przedstawionego w harmonogramie.

  • W warsztatach dotyczących wypracowania założeń budżetu obywatelskiego w Białymstoku na rok 2015 aktywny udział wzięła liczna grupa przedstawicielek i przedstawicieli organizacji członkowskich Federacji Organizacji Pozarządowych Miasta Białystok. Cieszy duże zaangażowanie białostockich organizacji pozarządowych, Urzędu Miejskiego oraz radnych Rady Miasta Białegostoku w tworzenie warunków dla rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w naszym Mieście.

    W imieniu swoich członków Federacja przede wszystkim pragnie wyrazić przekonanie o potrzebie kontynuacji partycypacyjnego sposobu współpracy mieszkańców, przedstawicieli i przedstawicielek samorządu oraz organizacji pozarządowych w działaniach związanych z budżetem obywatelskim – także poprzez konsultacje społeczne np. wzoru formularza wniosku oraz karty oceny wniosków. W procesie budowania i rozwijania partnerstwa nieodzowna jest otwarta i bieżąca komunikacja. Zatem zasady budżetu obywatelskiego w Białymstoku powinny gwarantować sprawną wymianę rzetelnych informacji – np. w przypadku poprawy błędów formalnych i uzupełnień wniosków Urząd Miejski powinien kontaktować się telefonicznie albo mailowo do autorów propozycji zadania w sprawie skorygowania lub uzupełnienia wniosku w określonym terminie. Ponadto wielką wagę należy przywiązywać do wzajemnego zaufania partnerów. Zatem przykładowo zmiany wprowadzane przez Urząd Miejski do treści propozycji zgłaszanych do budżetu obywatelskiego, dotyczące np. miejsca lub sposobu ich realizacji, łączenia z innymi zadaniami, powinny być możliwe jedynie za zgodą autorów tych propozycji.

    Federacja ma nadzieję na dalszą, cykliczną współpracę z mieszkańcami Miasta, przedstawicielkami i przedstawicielami Urzędu Miejskiego, III sektora oraz z radnymi Miasta Białystok na rzecz doskonalenia procesu realizacji budżetu obywatelskiego.