Jako społeczność internetowa "Normalny Białystok", której celem jest pokazywanie Białegostoku jako miasta wielokulturowego i otwartego dla cudzoziemców, bardzo cieszymy się, że powstaje miejski program, określający strategiczne kierunki działań - niezbędnych do podjęcia, by zapobiegać zachowaniom ksenofobicznym i rasistowskim w Białymstoku. Jest on bardzo oczekiwany, a w świetle wydarzeń ostatnich lat, silnych podziałów społecznych oraz rosnącej liczby cudzoziemców w Białymstoku - wręcz niezbęny. Pozytywnie oceniamy całość programu. Mamy jednak kilka uwag, które naszym zdaniem mogą uczynić ten program jeszcze bardziej użytecznym w dalszym wykorzystaniu.

1. W rodzajach działań w obszarze I "Bezpieczeństwo publiczne" , cel 6 "Współpraca Policji oraz Straży Miejskiej z instytucjami, organizacjami oraz mieszkańcami w zakresie monitorowania i alarmowania o zagrozeniach" proponujemy dodać działanie "Stworzyć stały kanał komunikacyjny "szybkiego reagowania" (numer alarmowy, mail alarmowy) dla mieszkańców i wszelkich świadków zdarzeń ksenofobicznych, rasistowskich, faszystowskich itp. - rozpropagować wiedzę o nim w całym mieście i stworzyć jasne procedury korzystania z niego.
Chodzi nam o to, by świadkowie zdarzeń czy np. osoby, które zaobserowały pojawienie się nowych napisów o wskazanym wyżej charakterze albo np. posiadły wiedzę nt. planowanych działań w tym zakresie - wiedziały, w jaki sposób i komu w mieście mają przekazać informację, by odpowiednie służby jak najszybciej zareagowały. Naszym zdaniem dziś brakuje jednego numeru telefonu czy ogólnie znanego maila "szybkiego reagowania". Oczywiście, o zdarzeniach o charakterze kryminalnym należy powiadomić policję. Ale już świadek np. malowania napisu faszystowskiego na murze czy choćby swastyki dziś nie wie, kogo ma powiadomić. Obserwujemy to regularnie, ponieważ mieszkańcy zawiadamiają o takich zdarzeniach naszą społeczność przez profil na portalu Facebook. My jednak również mamy problem z ustaleniem, kogo w urzędzie powiadomić. Stworzenie takiego kanału komunikacyjnego jest naszym zdaniem niezbędne, i należy to uwzględnić w programie.

2. Postulujemy uzupełnienie podmiotów realizujących o uczelnie i - szerzej - środowiska akademickie. Naszym zdaniem istotne jest włączenie naukowców i studentów w program, dając im możliwość działania szerszego niż tylko przez organizacje pozarządowe.

3. Postulujemy uzupełnienie podmiotów realizujących cel 4 Obszaru I o organizacje pozarządowe i uczelnie - na poziomie ogólnopolskim i europejskim monitoring tegu typu zdarzeń bardzo często prowadzą te podmioty.

4. Obszar II - Edukacja i wychowanie, cel 3 - wnosimy, by treści dotyczące tolerancji i akceptacji (a nie "treści dotyczące nietolerancji", jak chyba błędnie zapisano w konsultowanym Programie), po włączeniu do opracowywanego Ramowego Programu Wychowawczego Miasta Białegostoku i po wejściu w życie Ramowego Programu, stały się obowiązkowymi treściami wychowawczymi realizowanymi przez placówki edukacyjne, a nie jedynie postulatywnymi.

Będziemy wdzięczni za przekazanie nam informacji o uwzględnieniu - lub nie - naszych uwag.
Z poważaniem
Anna Mierzyńska w imieniu społeczności "Normalny Białystok"

Uwagi Fundacji SocLab do projektu dokumentu „Białystok dla Tolerancji. Program Miasta Białystok Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z nimi Nietolerancji na lata 2014-2017" w ramach konsultacji społecznych.
1. Uwagi ogólne
We "Wprowadzeniu i podstawie prawnej" autorzy projektu piszą o "dyskryminacji rasowej, ksenofobii i wszelkich aktów nietolerancji na terenie miasta Białystok" - pomimo tak szerokiego ujęcia we wstępie, w bardziej szczegółowych zapisach dominuje wskazanie dyskryminacji ze względu na "rasę" i religię. W dokumentach strategicznych wyższego rzędu, np. w Krajowym Programie Działań na Rzecz Równego Traktowania przyjętym we wrześniu br. przez Radę Ministrów stosuje się pojęcie dyskryminacji w szerszym znaczeniu. Zwraca się uwagę na to, że dyskryminacja oparta jest o znacznie większy katalog przesłanek niż te dwie wyżej wspomniane. Wydaje nam się zasadne włączenie szerszego rozumienia dyskryminacji. W procesach społecznych i psychologicznych bardzo często postawy nietolerancji wobec osób odmiennych "rasowo"/etnicznie czy narodowo są powiązane ze skłonnością do postaw dyskryminacji ze względu na inne przesłanki. Warto z tego względu ujmować problem postaw dyskryminacji (nietolerancji) w sposób kompleksowy i nie selektywny.
Proponujemy włączyć w zakres używanych definicji pojęcie dyskryminacji i przesłanek dyskryminacji (przyjęta w projekcie Programu definicja dyskryminacji - s.5 jest niewystarczająca). Proponujemy następującą definicję "Dyskryminacja to nierówne, gorsze traktowanie osoby w oparciu o jej przynależność do pewnej grupy, wyróżnionej na podstawie jednej cechy, i będące pochodną istniejących stereotypów i uprzedzeń. Oznacza niewłaściwe, wybiórcze, krzywdzące, nieuzasadnione i niesprawiedliwe traktowanie poszczególnych jednostek z powodu ich przynależności grupowej. Przyczyną (przesłanką) dyskryminacji mogą być zarówno cechy wrodzone, niezależne od nas, ściśle wiążące się z naszą tożsamością, jak i cechy nabyte, również takie, które są przez nas wybierane. Pierwotne elementy naszej tożsamości, czyli te, których nie wybieramy, i które są bardzo trudne lub niemożliwe do zmiany, jak płeć, wiek, kolor skóry, poziom sprawności, pochodzenie narodowe i etniczne, orientacja psychoseksualna, należą do tzw. cech prawnie chronionych, do których najczęściej odwołują się przepisy prawa antydyskryminacyjnego." (za: http://rownosc.info/rownosc.php/dictionary/item/id/266)

Przeprowadzona przez Fundację SocLab "Diagnoza postaw mieszkańców Białegostoku w zakresie tolerancji" oraz inne ogólnopolskie badania na ten temat (np. P. Antosz (red. merytoryczna J. Górniak), Równe traktowanie standardem dobrego rządzenia. Raport z badań sondażowych, UJ, Kraków 2012.) wskazują, że jedną z najważniejszych przesłanek postaw dyskryminacyjnych jest orientacja psychoseksualna czy choroba psychiczna. Naszym zdaniem konsultowany Program powinien uwzględniać różne przesłanki i wpływać na postawy nietolerancji przejawiane wśród społeczności mieszkańców Białegostoku w sposób kompleksowy.

Z uwagi na to, że plan jest wieloletni warto by było w nim określić:
• etapy wdrażania poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych Programu,
• określić tryb oceniania uzyskanych efektów Programu; częstotliwości dokonywanej ewaluacji oraz jej sposobu (przy udziale np. organizacji pozarządowych)
Określenie na jakich zasadach i etapach włączeni będą partnerzy społeczni, np. organizacje pozarządowe. Warto by było, żeby nie stanowili oni wyłącznie podwykonawców określonych zadań, ale mieli wpływ na realizację, ukierunkowanie i ewaluację Programu.
2. Uwagi szczegółowe
Cele strategiczne i operacyjne
strona 10 Programu: postulujemy zmianę zapisu "Ważnym elementem Programu jest doprowadzenie do uczestnictwa społeczności mniejszości narodowych w życiu społecznym i zniwelowanie różnic dzielących tę grupę od reszty społeczeństwa".
a. Naszym zdaniem mniejszości narodowe uczestniczą aktywnie w życiu społecznym. Zapis ten może odnosić się do imigrantów/uchodźców/ cudzoziemców.
b. Elementem Programu nie powinno być niwelowanie różnic, ale wspieranie poszanowania różnic i stworzenia możliwości pielęgnowania odrębności kulturowych, przy jednoczesnym procesie integracji społecznej. Integracja nie może być więc rozumiana jako asymilacja (czyli unifikacja kulturowa z tzw. większością).
s. 11. Obszar I Bezpieczeństwo publiczne
a. cel strategiczny 2 ("Budowa i prowadzenie monitoringu...") jest raczej celem operacyjnym, tj. środkiem prowadzącym do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa oraz udoskonalenie procesu monitorowania przestrzeni publicznej w celu skutecznej reakcji w sytuacji zdarzeń o charakterze dyskryminacyjnym.
b. cel operacyjny 2 - działania są ograniczone wyłącznie do dyskryminacji rasowej. Proponujemy zapis: "Podniesienie poziomu wiedzy funkcjonariuszy publicznych i innych służb społecznych w zakresie rozwiązań prawnych dotyczących zapobiegania i zwalczania procesów dyskryminacji (ze względu na różne jej przesłanki).
c. cel operacyjny 3 – sformułowany jest bardzo ogólnie - należy sprecyzować, że wykluczenie i marginalizacja jako konsekwencja dyskryminacji ze względu na różnorodne przesłanki
s. 12 Obszar II Edukacja i wychowanie
a. Cel strategiczny 1 - zbyt wąsko określono podmioty wobec których dokonują się akty agresji i nietolerancji – zapis w Programie dotyczy tylko cudzoziemców. W przywoływanej w Programie „Diagnozie ...” Fundacji SocLab rekomendowaliśmy zwracanie uwagi na społeczne i psychologiczne źródła zachowań dyskryminacyjnych, a nie skupianie się na wybranej grupie, wobec której takie zachowania są przejawiane. Dzięki temu, w pracy edukacyjnej przekazujemy wiedzę i kształtujemy postawę tolerancji i szacunku wobec różnych grup.
b. Cel operacyjny 4 – proponujemy zapis „Wspieranie cudzoziemców/ uchodźców/ imigrantów w poznawaniu polskiej kultury oraz wielokulturowej kultury regionalnej”. Jest to ujęcie szersze niż te proponowane w Programie i nie sugeruje paternalistycznego podejścia do cudzoziemca.
s. 13 Obszar IV Aktywizacja społeczna
a. cel operacyjny 1 „Wzmocnienie wizerunku Białegostoku jako miasta wielokulturowego i wieloetnicznego”. Z przeprowadzonych badań wśród mieszkańców Białegostoku („Diagnoza postaw....” SocLab) wynika, że zdecydowana większość mieszkańców Białegostoku identyfikuje się z takim wizerunkiem miasta. Być może potrzebna jest kampania tego typu skierowana do zewnętrznego odbiorcy. W takiej sytuacji nie powinna ona być zapisana w konsultowanym Programie, który skierowany jest do mieszkańców. Może on być w tym kontekście zapisany jako rezultat podjętych działań, ale nie cel podejmowanych działań.
b. cel operacyjny 2 – jest nieosiągalny ze względu na niezależność mediów. Można zapisać to następująco „Wspieranie upowszechniania dobrych praktyk działań antydyskryminacyjnych, w tym również poprzez środki masowego przekazu”.
c. . cel operacyjny 3 – zbyt wąski zakres „zagrożeń” – nie tylko powinny być wzięte pod uwagę „zagrożenia na tle rasowym i religijnym”. Wnioskujemy o poszerzenie zakresu przesłanek zagrożeń/ aktów dyskryminacji.
d. . cel operacyjny 4 – powinien pojawić się przy Obszarze I ”Bezpieczeństwo publiczne”, ponieważ dotyczy relacji ze służbami odpowiedzialnymi za ten obszar.
e. cel operacyjny 5” zamiast słowa „angażowanie” proponujemy „zachęcanie/ wspieranie mieszkańców do udziału i współtworzenia różnorodnych ...[dalej bez zmian]. Sugerowana zmiana wynika z przekonania, że decyzję o zaangażowaniu podejmują mieszkańcy i mieszkanki Białegostoku. Urząd Miejski czy inne instytucje lub organizacje mogą ich „tylko” zachęcać i wspierać.
f. . cel operacyjny 8 – brak podmiotu – „Uwrażliwianie [kogo?] na wszelkie...[dalej bez zmian]”.

Część VI
Obszar I
s. 15, kolumna „Rodzaj i zakres działań”, cel 1, podpunkt: „Przestrzeganie i postępowanie [kogo?] zgodnie...[dalej bez zmian] - brakuje sprecyzowania kto ma przestrzegać i postępować.
s. 15. cel 2 , opisany Kodeks Etyki nie zawiera żadnych sankcji wobec osób nie przestrzegających jego zasad. Lepiej więc zamiast zapisu „Przestrzeganie Kodeksu Etyki przez pracowników...” zapisać „Wzmacnianie identyfikacji pracowników Urzędu Miejskiego z zapisami Kodeksu Etyki....”
Warto by było wzmocnić zapisy w przyjętym Kodeksie Pracy, które wprost odnosiły by się do działań nie dyskryminujących ze względu na różnorodne przesłanki. Miałoby to również charakter edukacyjny dla osób zatrudnionych w urzędzie.
s. 16. cel 4 powtórzenie w kolumnie I: dyskryminacja rasowa = rasizm. Ponadto problem dyskryminacji jest bardzo wąsko przedstawiony i ograniczony do dwóch przesłanek: ”rasy” i religii.
s. 18. cel 8 Do podmiotów realizujących w p. 8 dodać: obok zapisanych spółdzielnie mieszkaniowych dodać: wspólnoty mieszkaniowe
s. 18. cel 8 : „przeprowadzanie czynności dowodowych” – jest to raczej obowiązek odpowiednich służb w sytuacji zgłoszenia naruszenia prawa. Nie wydaje się być to konieczne w Programie. To samo dotyczy podpunktu „Wykrywanie, osądzanie sprawców czynów zakazanych....”
s. 18.cel 9: do podpunktu dodać elementy podkreślone „Lokalizacja i montaż (...) miejsc sugerowanych przez Policję i Straż Miejską oraz mieszkańców”. Warto poszerzyć o mieszkańców – często to oni posiadają największą wiedzę na temat „niebezpiecznych miejsc” na ich osiedlu.
s. 18. cel 9: Montaż kamer w placówkach oświatowych naszym zdaniem jest nieuzasadnione z punktu widzenia celów Programu.
Obszar II
s. 19. cel 2 Zapis celu operacyjnego powinien zostać poszerzony całe środowisko szkolne tj. również uczniów i uczennic oraz rodziców (jest to zgodne z dalej opisanymi działaniami).
s. 19. cel 2 Dwa ostatnie zapisy w tym punkcie dot. szkoleń oraz przekazywania wiedzy są tożsame.
s. 19. cel 3 do zapisu o działaniach włączyć obok „innych narodowości, kultur, wyznań” inne mniejszości społeczne lub zastąpić wyliczanie poszczególnych grup pojęciem „mniejszości społeczne”. jest to uzasadniony tym, że punkt odnosi się do praw człowieka – trudno więc tutaj ograniczyć działania do wybranych mniejszości.
s. 19. cel 3- do podpunktu „Promowanie kultury różnych narodowości....” dołączyć zapis na końcu „i innych form działania”. Tym samym nie ograniczamy przyszłych działań wyłącznie do wymienionych w komentowanym podpunkcie. Jest to podpunkt naszym zdaniem tożsamy z podpunktem „Poznawanie innych narodowości poprzez wspólne działanie....”
s. 19. cel 3 – podpunkt „Współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym” wymaga doprecyzowania, np. w kontekście podejmowania działań antydyskryminacyjnych.
W tym celu (3) brakuje działań, które wprost odnosiłyby się do pogłębiania wiedzy na temat praw człowieka.
punkt 4
Proponujemy zmianę brzmienia tego celu na: ”Wspieranie integracji cudzoziemców do wspólnoty mieszkańców miasta”
Proponowane działania:
• programy edukacyjne dla cudzoziemców na temat historii Białegostoku
• imprezy integracyjne
• programy edukacyjne na temat kultury polskiej: języka, obyczajów itp.
Obszar III
s. 21 cel 1 – sugerujemy skreślenie słowa „państw”, ponieważ pojęcie narodu jest wystarczające.
s. 21 cel 1 – działanie 2 – proponujemy nie wydzielać Spółdzielni Mieszkaniowych jako jedynego partnera, zamiast tego określić obszar wspólnych działań jako osiedla. Daje to możliwość współpracy również z innymi podmiotami działającymi na osiedlach.
s. 21 cel 1 – działanie 3 – jest tożsame z działaniem 2
s. 21 cel 1 – działanie 4 dodać w nawiasie „np.” – nie zamykać w ten sposób wymienionych form działania.
s. 21 cel 2 – w określeniu celu napisane jest „mniejszości narodowych i etnicznych”, gdy w działaniach wymienieni są cudzoziemcy. Są to zupełnie różne grupy.
Propozycja; działanie 1 dot. cudzoziemców przenieść do obszaru II, cel 4.
s. 21 cel 2, działanie 2 – skreślić „rasowe” – nie ograniczamy wtedy dyskryminacji do jednej przesłanki.
dodać działania np. ”Wspieranie inicjatyw promujących kulturę mniejszości narodowych, etnicznych i językowych zamieszkujących Miasto Białystok”.
s. 22 cel 3 dodać do działań: „Współpraca z organizatorami imprez sportowych w celu eliminacji zachowań dyskryminacyjnych w trakcie imprez sportowych, np. meczów, zawodów sportowych”
Obszar IV
s. 22 cel 1 , działanie 3 „np. za pośrednictwem internetu” – może to być np. również nagroda Prezydenta ustanowiona za najlepsze działanie antydyskryminacyjne roku.
s. 22, cel 2 działanie 1 – skreślić „osobom”
s. 23 cel 3 wąsko ujęte przesłanki dyskryminacji – rasa i religia. Propozycja poszerzenia zakresu przesłanek.
s. 23 cel 3, dodać działanie „Promowanie i wzmacnianie działań integrujących mieszkańców poszczególnych osiedli” – jest to podstawa do wszelkich innych działań, zwłaszcza o charakterze antydyskryminacyjnym na poziomie osiedli.
s. 23 cel 5, działanie 3 Zmiana zapisu ze względu na niezrozumiałość i styl przekazu na „Upowszechnienie informacji na temat możliwości uzyskania wsparcia prawnego i psychologicznego dla cudzoziemców/ uchodźców/imigrantów przebywających w Białymstoku oraz stworzenie udogodnień (np. językowych) w trakcie załatwiania spraw urzędowych na terenie miasta.”
s. 24 cel 7 : cel operacyjny jest niekompatybilny z działaniami 1 i 3. Niejasność zapisu celu: jak można rozumieć zapis „przestrzegać dopuszczalne formy pomocy i wsparcia”?
s, 24 cel 8 jest powieleniem wcześniej opisanych w Programie działań.

W imieniu Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie i Dzieciom SZANSA chcę wyrazić swoje zadowolenie z faktu, iż opracowany program zakłada wieloletnie, kompleksowe działania, a nie doraźne, pojedyncze akcje.
Nasze uwagi dotyczące programu:
Str.7 „Diagnoza zagrożeń dyskryminacji rasowej, ksenofobii i nietolerancji…”
W przedstawionej diagnozie brakuje nam spojrzenia bezpośrednio na osoby dopuszczające się zachowań rasistowskich, ksenofobicznych i próby przyjrzenia się ich profilowi osobowościowemu. Zachowania nietolerancyjne okazują osoby, które nie potrafią uszanować granic drugiego człowieka, czują się „lepsze” od osób, wobec których stosują zachowania agresywne. Są to osoby przekonane o swojej bezkarności, często z poczuciem omnipotencji. Dogłębne spojrzenie na profil osobowościowy osób dopuszczających się zachowań nietolerancyjnych, rasistowskich, pozwoli na refleksję na temat ich socjalizacji, wychowania. To z kolei pozwoli opracować skuteczną strategię profilaktyki tych zachowań, których zdecydowanie nie wyczerpuje strategia edukacyjna.

Str. 9 „Diagnoza postaw mieszkańców…”
Naszym zdaniem można pokusić się również o wniosek 5:
Należy przyjrzeć się postawom wychowawczym rodziców, metodom i strategiom wychowawczym jakie stosują wobec swoich dzieci; należy zadbać o kompetencje rodzicielskie, tak, aby wychowywane przez nich dzieci potrafiły uszanować granice innych osób, a w okresie młodzieńczym nie szukały destrukcyjnych (ksenofobicznych, rasistowskich) grup subkulturowych.

Str. 10 „Cele strategiczne i operacyjne Programu”
Autorzy programu wskazują, iż ważnym założeniem programu jest zniwelowanie różnic pomiędzy mniejszościami narodowymi, a resztą społeczeństwa. Uważamy, iż osiągnięcie takiego celu jest nierealne i byłoby szkodliwe. Różnice pomiędzy poszczególnymi grupami narodowościowymi zawsze będą i są one naturalne. Celem programu nie powinno być ich zniwelowanie, a wykształcenie postawy tolerancji i ich akceptacji.

Str. 19 OBSZAR II „Edukacja i wychowanie”, kolumna: rodzaj i zakres działań- przedsięwzięć;
Autorzy używają sformułowań: „sprawca” i „ofiary przemocy”, które uważane są za wtórnie wiktymizujące. Proponujemy zapis: „osoby stosujące przemoc” i „osoby doznające przemocy.”

W proponowanych celach operacyjnych brakuje nam profilaktyki zachowań ksenofobicznych, rasistowskich, realizowanych poprzez poszerzanie świadomości rodziców w zakresie wpływu stosowanych przez nich strategii wychowawczych, metod, postaw rodzicielskich na zachowania, wybory, przynależność dziecka do grup rówieśniczych oraz poprzez wzmacnianie poczucia odpowiedzialności rodziców za wychowanie dzieci szanujących granice innych osób, za jego socjalizację. Cel powinien być realizowany również poprzez naukę umiejętności wychowawczych. Realizatorami celu mogą być: szkoły, przedszkola, organizacje pozarządowe, Białostocka Akademia Rodziny, świetlice socjoterapeutyczne i inne.

Str. 21 OBSZAR III „Kultura i sport”, kolumna rodzaj i zakres działań- przedsięwzięć;
Realizację celu operacyjnego: „prowadzenie wspólnych działań na rzecz podtrzymania tradycji i ciągłości kultury mniejszości narodowych i etnicznych” planuje się między innymi poprzez „promowanie i rozwijanie programu Wychowawca Podwórkowy, w ramach którego prowadzone są m.in. akcje na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji rasowej. Akcje o podobnym charakterze niejednokrotnie realizowane są przez świetlice socjoterapeutyczne. Przy tak sformułowanym działaniu, wydaje się być zasadnym włączenie do promocji i rozwoju również innych placówek wsparcia dziennego, nie tylko wychowawcy podwórkowego (w myśl Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wychowawca podwórkowy jest jedną z form prowadzenia placówek wsparcia dziennego).

Str. 7 OBSZAR 4 „Aktywizacja społeczna” p.7
Cel operacyjny został sformułowany jako: „monitorowanie zachowań, potrzeb i oczekiwań obcokrajowców w aspekcie stosowania i przestrzegania dopuszczalnych form pomocy i wsparcia”, natomiast żadne z proponowanych działań nie dotyczą monitoringu ich potrzeb i oczekiwań. Wszystkie proponowane działania zakładają edukację, poszerzanie świadomości i kontrolę (ujętą jako monitoring) zachowań mniejszości narodowych. Świadomość instytucji pomocowych w obszarze potrzeb i oczekiwań mniejszości narodowych jest warunkiem koniecznym do udzielania im adekwatnego wsparcia i pomocy.

Uwagi ogólne

Fundacja Aktywizacja wnosi o rozszerzenie zakresu podmiotowego oraz przedmiotowego Programu o cele i działania na rzecz grup mniejszościowych innych niż mniejszości etniczne i religijne/wyznaniowe.
Zjawiska przemocy i wrogości podyktowanych uprzedzeniami do inności dotyczą nie tylko tych mniejszości, ale także dotyczą takich przesłanek jak wiek, płeć, poziom sprawności, status ekonomiczny i społeczny (np. osoby bezdomne, mieszkańcy określonych osiedli, beneficjenci pomocy społecznej), orientacja psychoseksualna, itd. – często też przybierają postać dyskryminacji wielokrotnej. W interesie nas wszystkich jest jak najszersze stosowanie zasad równego traktowania oraz akceptacja inności i różnorodności. Doradzamy zatem kompleksowe podejście do przeciwdziałania i zwalczania dyskryminacji wsparte przez działania kierowane na rzecz poszczególnych grup, uwzględniające ich specyficzne potrzeby oraz szczególne zjawiska dyskryminacyjne obecne w Białymstoku.

Program w zaproponowanym kształcie nie stwarza podstaw do sądzenia, aby jego cele mogły zostać zrealizowane. Brak mierzalnych rezultatów, jakie mają zostać osiągnięte, ich zlokalizowanie w czasie. Brak narzędzi monitoringu i ewaluacji. Brak informacji o wielkości budżetu programu.

Cieszy jednak systemowe i długofalowe w założeniu podejście Miasta do zjawiska rasizmu. Warto zatem, aby było one również kompleksowe w odniesieniu do realizowanych działań.

Uwagi dotyczące szczegółowych założeń projektu

1. Pierwszą barierą, jaką trzeba pokonać, jest komunikacja. Urząd Miasta powinien zobowiązać się do przetłumaczenia i umieszczenia w BIP wszystkich procedur administracyjnych, z którymi mogą mieć styczność osoby obcojęzyczne. W każdym budynku Urzędu Miasta winna znaleźć się czytelna informacja dla cudzoziemców, w jakich językach można się w nim porozumieć, uzyskać informację odnośnie danej sprawy indywidualnej lub zbiorowej oraz do kogo w tym celu należy się udać.

2. Dyskryminacja na rynku pracy prowadzi do pogłębiania wykluczenia i stygmatyzowania mniejszości. Miasto powinno w dalszej perspektywie stworzyć system zbierania informacji o wolnych stanowiskach pracy, o które mogą ubiegać się przedstawiciele mniejszości narodowych, etnicznych lub cudzoziemcy, oraz wypracować zasady publikacji i przekazywania tych danych organizacjom pozarządowym, celem zwiększenia szans przedstawicieli mniejszości na rynku pracy zarządzanym przez samorząd. Miasto winno także rozważyć, tam gdzie stworzone są ku temu możliwości prawne, wprowadzenie działań wyrównawczych w polityce zatrudnienia w urzędzie miasta, samodzielnych jednostkach gminnych oraz innych instytucjach, w których miasto ma wpływ na politykę zatrudnienia, na rzecz osób przynależących do mniejszości narodowych i etnicznych.

Federacja Organizacji Pozarządowych Miasta Białystok - jako związek organizacji pozarządowych będących autorami różnych stanowisk w sprawie projektu Programu - wnosi uwagi ogólne do projektu, które mają zasugerować kontynuowanie pracy nad stworzeniem Programu odpowiadającego realnym problemom w sposób możliwy do skutecznego zrealizowania.

Federacja postuluje:
1. Korektę projektu wg poniższych wskazań oraz poddanie go ponownym konsultacjom społecznym.
2. Szersze włączenie w prace nad weryfikacją założeń projektu organizacji pozarządowych.
3. Ponowne rozważenie zakresu przedmiotowego Programu – czy powinien być programem na rzecz zapobiegania i zwalczania dyskryminacji (ze względu na jakiekolwiek przesłanki)?; czy ma odnosić się do rasizmu w kontekście etniczności?; czy celem jest de facto zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim mieszkańcom i osobom odwiedzającym Białystok?
4. Silniejsze zaakcentowanie faktu, iż rasizm, podobnie jak inne przejawy dyskryminacji, nie jest jedynie poglądem jednostek czy konkretnych grup przekonanych o swojej wyższości rasowej nad innymi. Od lat 60-tych XX wieku mówi się o instytucjonalnym charakterze rasizmu. Oznacza to, że rasizm odnajdziemy także w funkcjonowaniu całego społeczeństwa i jego organizacjach, np. w policji, służbie zdrowia, wymiarze sprawiedliwości, polityce mieszkaniowej, zatrudnieniu, edukacji czy mediach. M.in. należy wprowadzić przejrzyste mechanizmy kontroli pracowników administracji oraz audytu prowadzonych spraw pod kątem respektowania Kodeksu Etyki, w tym zasady równości, i przepisów antydyskryminacyjnych.
5. Odejście od działań asymilacyjnych i wyłącznie integracyjnych. Ważne jest rzeczywiste włączanie różnorodności we wszystkie polityki wdrażane przez Miasto. Takie podejście stanowi realizację obowiązujących standardów prawnych Unii Europejskiej – a zatem Miasto winno je przyjąć także po to, aby móc w planowanych działaniach wykorzystywać środki publiczne.
6. Ustalenie celów zgodnie z koncepcją SMART – zwłaszcza poprzez wprowadzenie wskaźników, harmonogramu ich osiągania i szczegółowego budżetu.
7. Wprowadzenie realnych mechanizmów oraz narzędzi do monitorowania i ewaluacji realizacji Programu.
8. Rozważenie możliwości poszerzenia katalogu podmiotów realizujących poszczególne działania o organizacje społeczne.
9. Założenie weryfikacji już realizowanych działań, zwłaszcza edukacyjnych oraz procedur administracyjnych w samorządzie, pod kątem możliwej dyskryminacji mniejszości.
10. Usunięcie spośród celów i działań tych, które sprowadzają się wyłącznie do wypełniania obowiązków nakładanych przez obowiązujące prawo. Można jedynie planować działania, które podnosić będą poziom świadomości prawnej, praworządności, skuteczności egzekwowania prawa.
11. Rozważenie, czy nie jest wskazane, aby zainicjowana przez Miasto próba podejścia systemowego do problemu, została wsparta poprzez powołanie ciała o charakterze długofalowym mającego za zadanie wspieranie realizacji tej polityki – np. stanowisko Pełnomocnika Prezydenta Białegostoku ds. Równego Traktowania / Przeciwdziałania i Zwalczania Rasizmu, Komisja Dialogu Społecznego ds. Równego Traktowania / Przeciwdziałania i Zwalczania Rasizmu.
12. Wzięcie pod uwagę działań, które pozwalałyby na wymianę doświadczeń w przedmiotowym obszarze z innymi miastami, organizacjami pozarządowymi działającymi poza Białymstokiem na rzecz przeciwdziałania rasizmowi / dyskryminacji. W tym np. włączenie się w prace Europejskiej Koalicji Miast Przeciw Rasizmowi http://www.eccar.info/
13. Włączanie w działania środowisk akademickich, ekspertów o wysokim poziomie kompetencji międzykulturowych i społecznych (np. asystenci międzykulturowi).
14. Zastąpienie w dokumencie słowa „obcokrajowiec” pojęciem „cudzoziemiec”, które jest stosowane w aktach prawnych i obejmuje także apatrydów.
15. Bardziej wnikliwa pracę nad przejrzystością, precyzją formułowania i poprawnością językową tekstu.

Jednocześnie Federacja wnosi o dogłębną analizę uwag do projektu wniesionych przez organizacje członkowskie Federacji, zamieszczonych poniżej:

FUNDACJA LABORATORIUM BADAŃ I DZIAŁAŃ SPOŁECZNYCH SOCLAB
1. Uwagi ogólne
We "Wprowadzeniu i podstawie prawnej" autorzy projektu piszą o "dyskryminacji rasowej, ksenofobii i wszelkich aktów nietolerancji na terenie miasta Białystok" - pomimo tak szerokiego ujęcia we wstępie, w bardziej szczegółowych zapisach dominuje wskazanie dyskryminacji ze względu na "rasę" i religię. W dokumentach strategicznych wyższego rzędu, np. w Krajowym Programie Działań na Rzecz Równego Traktowania przyjętym we wrześniu br. przez Radę Ministrów stosuje się pojęcie dyskryminacji w szerszym znaczeniu. Zwraca się uwagę na to, że dyskryminacja oparta jest o znacznie większy katalog przesłanek niż te dwie wyżej wspomniane. Wydaje nam się zasadne włączenie szerszego rozumienia dyskryminacji. W procesach społecznych i psychologicznych bardzo często postawy nietolerancji wobec osób odmiennych "rasowo"/etnicznie czy narodowo są powiązane ze skłonnością do postaw dyskryminacji ze względu na inne przesłanki. Warto z tego względu ujmować problem postaw dyskryminacji (nietolerancji) w sposób kompleksowy i nie selektywny.
Proponujemy włączyć w zakres używanych definicji pojęcie dyskryminacji i przesłanek dyskryminacji (przyjęta w projekcie Programu definicja dyskryminacji - s.5 jest niewystarczająca). Proponujemy następującą definicję "Dyskryminacja to nierówne, gorsze traktowanie osoby w oparciu o jej przynależność do pewnej grupy, wyróżnionej na podstawie jednej cechy, i będące pochodną istniejących stereotypów i uprzedzeń. Oznacza niewłaściwe, wybiórcze, krzywdzące, nieuzasadnione i niesprawiedliwe traktowanie poszczególnych jednostek z powodu ich przynależności grupowej. Przyczyną (przesłanką) dyskryminacji mogą być zarówno cechy wrodzone, niezależne od nas, ściśle wiążące się z naszą tożsamością, jak i cechy nabyte, również takie, które są przez nas wybierane. Pierwotne elementy naszej tożsamości, czyli te, których nie wybieramy, i które są bardzo trudne lub niemożliwe do zmiany, jak płeć, wiek, kolor skóry, poziom sprawności, pochodzenie narodowe i etniczne, orientacja psychoseksualna, należą do tzw. cech prawnie chronionych, do których najczęściej odwołują się przepisy prawa antydyskryminacyjnego." (za: http://rownosc.info/rownosc.php/dictionary/item/id/266)
Przeprowadzona przez Fundację SocLab "Diagnoza postaw mieszkańców Białegostoku w zakresie tolerancji" oraz inne ogólnopolskie badania na ten temat (np. P. Antosz (red. merytoryczna J. Górniak), Równe traktowanie standardem dobrego rządzenia. Raport z badań sondażowych, UJ, Kraków 2012.) wskazują, że jedną z najważniejszych przesłanek postaw dyskryminacyjnych jest orientacja psychoseksualna czy choroba psychiczna. Naszym zdaniem konsultowany Program powinien uwzględniać różne przesłanki i wpływać na postawy nietolerancji przejawiane wśród społeczności mieszkańców Białegostoku w sposób kompleksowy.
Z uwagi na to, że plan jest wieloletni warto by było w nim określić:
• etapy wdrażania poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych Programu,
• określić tryb oceniania uzyskanych efektów Programu; częstotliwości dokonywanej ewaluacji oraz jej sposobu (przy udziale np. organizacji pozarządowych)
Określenie na jakich zasadach i etapach włączeni będą partnerzy społeczni, np. organizacje pozarządowe. Warto by było, żeby nie stanowili oni wyłącznie podwykonawców określonych zadań, ale mieli wpływ na realizację, ukierunkowanie i ewaluację Programu.
2. Uwagi szczegółowe
Cele strategiczne i operacyjne
strona 10 Programu: postulujemy zmianę zapisu "Ważnym elementem Programu jest doprowadzenie do uczestnictwa społeczności mniejszości narodowych w życiu społecznym i zniwelowanie różnic dzielących tę grupę od reszty społeczeństwa".
a. Naszym zdaniem mniejszości narodowe uczestniczą aktywnie w życiu społecznym. Zapis ten może odnosić się do imigrantów/uchodźców/ cudzoziemców.
b. Elementem Programu nie powinno być niwelowanie różnic, ale wspieranie poszanowania różnic i stworzenia możliwości pielęgnowania odrębności kulturowych, przy jednoczesnym procesie integracji społecznej. Integracja nie może być więc rozumiana jako asymilacja (czyli unifikacja kulturowa z tzw. większością).
s. 11. Obszar I Bezpieczeństwo publiczne
a. cel strategiczny 2 ("Budowa i prowadzenie monitoringu...") jest raczej celem operacyjnym, tj. środkiem prowadzącym do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa oraz udoskonalenie procesu monitorowania przestrzeni publicznej w celu skutecznej reakcji w sytuacji zdarzeń o charakterze dyskryminacyjnym.
b. cel operacyjny 2 - działania są ograniczone wyłącznie do dyskryminacji rasowej. Proponujemy zapis: "Podniesienie poziomu wiedzy funkcjonariuszy publicznych i innych służb społecznych w zakresie rozwiązań prawnych dotyczących zapobiegania i zwalczania procesów dyskryminacji (ze względu na różne jej przesłanki).
c. cel operacyjny 3 – sformułowany jest bardzo ogólnie - należy sprecyzować, że wykluczenie i marginalizacja jako konsekwencja dyskryminacji ze względu na różnorodne przesłanki
s. 12 Obszar II Edukacja i wychowanie
a. Cel strategiczny 1 - zbyt wąsko określono podmioty wobec których dokonują się akty agresji i nietolerancji – zapis w Programie dotyczy tylko cudzoziemców. W przywoływanej w Programie „Diagnozie ...” Fundacji SocLab rekomendowaliśmy zwracanie uwagi na społeczne i psychologiczne źródła zachowań dyskryminacyjnych, a nie skupianie się na wybranej grupie, wobec której takie zachowania są przejawiane. Dzięki temu, w pracy edukacyjnej przekazujemy wiedzę i kształtujemy postawę tolerancji i szacunku wobec różnych grup.
b. Cel operacyjny 4 – proponujemy zapis „Wspieranie cudzoziemców/ uchodźców/ imigrantów w poznawaniu polskiej kultury oraz wielokulturowej kultury regionalnej”. Jest to ujęcie szersze niż te proponowane w Programie i nie sugeruje paternalistycznego podejścia do cudzoziemca.
s. 13 Obszar IV Aktywizacja społeczna
a. cel operacyjny 1 „Wzmocnienie wizerunku Białegostoku jako miasta wielokulturowego i wieloetnicznego”. Z przeprowadzonych badań wśród mieszkańców Białegostoku („Diagnoza postaw....” SocLab) wynika, że zdecydowana większość mieszkańców Białegostoku identyfikuje się z takim wizerunkiem miasta. Być może potrzebna jest kampania tego typu skierowana do zewnętrznego odbiorcy. W takiej sytuacji nie powinna ona być zapisana w konsultowanym Programie, który skierowany jest do mieszkańców. Może on być w tym kontekście zapisany jako rezultat podjętych działań, ale nie cel podejmowanych działań.
b. cel operacyjny 2 – jest nieosiągalny ze względu na niezależność mediów. Można zapisać to następująco „Wspieranie upowszechniania dobrych praktyk działań antydyskryminacyjnych, w tym również poprzez środki masowego przekazu”.
c. . cel operacyjny 3 – zbyt wąski zakres „zagrożeń” – nie tylko powinny być wzięte pod uwagę „zagrożenia na tle rasowym i religijnym”. Wnioskujemy o poszerzenie zakresu przesłanek zagrożeń/ aktów dyskryminacji.
d. . cel operacyjny 4 – powinien pojawić się przy Obszarze I ”Bezpieczeństwo publiczne”, ponieważ dotyczy relacji ze służbami odpowiedzialnymi za ten obszar.
e. cel operacyjny 5” zamiast słowa „angażowanie” proponujemy „zachęcanie/ wspieranie mieszkańców do udziału i współtworzenia różnorodnych ...[dalej bez zmian]. Sugerowana zmiana wynika z przekonania, że decyzję o zaangażowaniu podejmują mieszkańcy i mieszkanki Białegostoku. Urząd Miejski czy inne instytucje lub organizacje mogą ich „tylko” zachęcać i wspierać.
f. . cel operacyjny 8 – brak podmiotu – „Uwrażliwianie [kogo?] na wszelkie...[dalej bez zmian]”.

Część VI
Obszar I
s. 15, kolumna „Rodzaj i zakres działań”, cel 1, podpunkt: „Przestrzeganie i postępowanie [kogo?] zgodnie...[dalej bez zmian] - brakuje sprecyzowania kto ma przestrzegać i postępować.
s. 15. cel 2 , opisany Kodeks Etyki nie zawiera żadnych sankcji wobec osób nie przestrzegających jego zasad. Lepiej więc zamiast zapisu „Przestrzeganie Kodeksu Etyki przez pracowników...” zapisać „Wzmacnianie identyfikacji pracowników Urzędu Miejskiego z zapisami Kodeksu Etyki....”
Warto by było wzmocnić zapisy w przyjętym Kodeksie Pracy, które wprost odnosiły by się do działań nie dyskryminujących ze względu na różnorodne przesłanki. Miałoby to również charakter edukacyjny dla osób zatrudnionych w urzędzie.
s. 16. cel 4 powtórzenie w kolumnie I: dyskryminacja rasowa = rasizm. Ponadto problem dyskryminacji jest bardzo wąsko przedstawiony i ograniczony do dwóch przesłanek: ”rasy” i religii.
s. 18. cel 8 Do podmiotów realizujących w p. 8 dodać: obok zapisanych spółdzielnie mieszkaniowych dodać: wspólnoty mieszkaniowe
s. 18. cel 8 : „przeprowadzanie czynności dowodowych” – jest to raczej obowiązek odpowiednich służb w sytuacji zgłoszenia naruszenia prawa. Nie wydaje się być to konieczne w Programie. To samo dotyczy podpunktu „Wykrywanie, osądzanie sprawców czynów zakazanych....”
s. 18.cel 9: do podpunktu dodać elementy podkreślone „Lokalizacja i montaż (...) miejsc sugerowanych przez Policję i Straż Miejską oraz mieszkańców”. Warto poszerzyć o mieszkańców – często to oni posiadają największą wiedzę na temat „niebezpiecznych miejsc” na ich osiedlu.
s. 18. cel 9: Montaż kamer w placówkach oświatowych naszym zdaniem jest nieuzasadnione z punktu widzenia celów Programu.
Obszar II
s. 19. cel 2 Zapis celu operacyjnego powinien zostać poszerzony całe środowisko szkolne tj. również uczniów i uczennic oraz rodziców (jest to zgodne z dalej opisanymi działaniami).
s. 19. cel 2 Dwa ostatnie zapisy w tym punkcie dot. szkoleń oraz przekazywania wiedzy są tożsame.
s. 19. cel 3 do zapisu o działaniach włączyć obok „innych narodowości, kultur, wyznań” inne mniejszości społeczne lub zastąpić wyliczanie poszczególnych grup pojęciem „mniejszości społeczne”. jest to uzasadniony tym, że punkt odnosi się do praw człowieka – trudno więc tutaj ograniczyć działania do wybranych mniejszości.
s. 19. cel 3- do podpunktu „Promowanie kultury różnych narodowości....” dołączyć zapis na końcu „i innych form działania”. Tym samym nie ograniczamy przyszłych działań wyłącznie do wymienionych w komentowanym podpunkcie. Jest to podpunkt naszym zdaniem tożsamy z podpunktem „Poznawanie innych narodowości poprzez wspólne działanie....”
s. 19. cel 3 – podpunkt „Współpraca szkoły ze środowiskiem lokalnym” wymaga doprecyzowania, np. w kontekście podejmowania działań antydyskryminacyjnych.
W tym celu (3) brakuje działań, które wprost odnosiłyby się do pogłębiania wiedzy na temat praw człowieka.
punkt 4
Proponujemy zmianę brzmienia tego celu na: ”Wspieranie integracji cudzoziemców do wspólnoty mieszkańców miasta”
Proponowane działania:
• programy edukacyjne dla cudzoziemców na temat historii Białegostoku
• imprezy integracyjne
• programy edukacyjne na temat kultury polskiej: języka, obyczajów itp.
Obszar III
s. 21 cel 1 – sugerujemy skreślenie słowa „państw”, ponieważ pojęcie narodu jest wystarczające.
s. 21 cel 1 – działanie 2 – proponujemy nie wydzielać Spółdzielni Mieszkaniowych jako jedynego partnera, zamiast tego określić obszar wspólnych działań jako osiedla. Daje to możliwość współpracy również z innymi podmiotami działającymi na osiedlach.
s. 21 cel 1 – działanie 3 – jest tożsame z działaniem 2
s. 21 cel 1 – działanie 4 dodać w nawiasie „np.” – nie zamykać w ten sposób wymienionych form działania.
s. 21 cel 2 – w określeniu celu napisane jest „mniejszości narodowych i etnicznych”, gdy w działaniach wymienieni są cudzoziemcy. Są to zupełnie różne grupy.
Propozycja; działanie 1 dot. cudzoziemców przenieść do obszaru II, cel 4.
s. 21 cel 2, działanie 2 – skreślić „rasowe” – nie ograniczamy wtedy dyskryminacji do jednej przesłanki.
dodać działania np. ”Wspieranie inicjatyw promujących kulturę mniejszości narodowych, etnicznych i językowych zamieszkujących Miasto Białystok”.
s. 22 cel 3 dodać do działań: „Współpraca z organizatorami imprez sportowych w celu eliminacji zachowań dyskryminacyjnych w trakcie imprez sportowych, np. meczów, zawodów sportowych”
Obszar IV
s. 22 cel 1 , działanie 3 „np. za pośrednictwem internetu” – może to być np. również nagroda Prezydenta ustanowiona za najlepsze działanie antydyskryminacyjne roku.
s. 22, cel 2 działanie 1 – skreślić „osobom”
s. 23 cel 3 wąsko ujęte przesłanki dyskryminacji – rasa i religia. Propozycja poszerzenia zakresu przesłanek.
s. 23 cel 3, dodać działanie „Promowanie i wzmacnianie działań integrujących mieszkańców poszczególnych osiedli” – jest to podstawa do wszelkich innych działań, zwłaszcza o charakterze antydyskryminacyjnym na poziomie osiedli.
s. 23 cel 5, działanie 3 Zmiana zapisu ze względu na niezrozumiałość i styl przekazu na „Upowszechnienie informacji na temat możliwości uzyskania wsparcia prawnego i psychologicznego dla cudzoziemców/ uchodźców/imigrantów przebywających w Białymstoku oraz stworzenie udogodnień (np. językowych) w trakcie załatwiania spraw urzędowych na terenie miasta.”
s. 24 cel 7 : cel operacyjny jest niekompatybilny z działaniami 1 i 3. Niejasność zapisu celu: jak można rozumieć zapis „przestrzegać dopuszczalne formy pomocy i wsparcia”?
s, 24 cel 8 jest powieleniem wcześniej opisanych w Programie działań.

Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie i Dzieciom SZANSA
W imieniu Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie i Dzieciom SZANSA chcę wyrazić swoje zadowolenie z faktu, iż opracowany program zakłada wieloletnie, kompleksowe działania, a nie doraźne, pojedyncze akcje.
Nasze uwagi dotyczące programu:
Str.7 „Diagnoza zagrożeń dyskryminacji rasowej, ksenofobii i nietolerancji…”
W przedstawionej diagnozie brakuje nam spojrzenia bezpośrednio na osoby dopuszczające się zachowań rasistowskich, ksenofobicznych i próby przyjrzenia się ich profilowi osobowościowemu. Zachowania nietolerancyjne okazują osoby, które nie potrafią uszanować granic drugiego człowieka, czują się „lepsze” od osób, wobec których stosują zachowania agresywne. Są to osoby przekonane o swojej bezkarności, często z poczuciem omnipotencji. Dogłębne spojrzenie na profil osobowościowy osób dopuszczających się zachowań nietolerancyjnych, rasistowskich, pozwoli na refleksję na temat ich socjalizacji, wychowania. To z kolei pozwoli opracować skuteczną strategię profilaktyki tych zachowań, których zdecydowanie nie wyczerpuje strategia edukacyjna.
Str. 9 „Diagnoza postaw mieszkańców…”
Naszym zdaniem można pokusić się również o wniosek 5:
Należy przyjrzeć się postawom wychowawczym rodziców, metodom i strategiom wychowawczym jakie stosują wobec swoich dzieci; należy zadbać o kompetencje rodzicielskie, tak, aby wychowywane przez nich dzieci potrafiły uszanować granice innych osób, a w okresie młodzieńczym nie szukały destrukcyjnych (ksenofobicznych, rasistowskich) grup subkulturowych.
Str. 10 „Cele strategiczne i operacyjne Programu”
Autorzy programu wskazują, iż ważnym założeniem programu jest zniwelowanie różnic pomiędzy mniejszościami narodowymi a resztą społeczeństwa. Uważamy, iż osiągnięcie takiego celu jest nierealne i byłoby szkodliwe. Różnice pomiędzy poszczególnymi grupami narodowościowymi zawsze będą i są one naturalne. Celem programu nie powinno być ich zniwelowanie, a wykształcenie postawy tolerancji i ich akceptacji.
Str. 19 OBSZAR II „Edukacja i wychowanie”, kolumna: rodzaj i zakres działań- przedsięwzięć
Autorzy używają sformułowań: „sprawca” i „ofiary przemocy”, które uważane są za wtórnie wiktymizujące. Proponujemy zapis: „osoby stosujące przemoc” i „osoby doznające przemocy.”
W proponowanych celach operacyjnych brakuje nam profilaktyki zachowań ksenofobicznych, rasistowskich, realizowanych poprzez poszerzanie świadomości rodziców w zakresie wpływu stosowanych przez nich strategii wychowawczych, metod, postaw rodzicielskich na zachowania, wybory, przynależność dziecka do grup rówieśniczych oraz poprzez wzmacnianie poczucia odpowiedzialności rodziców za wychowanie dzieci szanujących granice innych osób, za jego socjalizację. Cel powinien być realizowany również poprzez naukę umiejętności wychowawczych. Realizatorami celu mogą być: szkoły, przedszkola, organizacje pozarządowe, Białostocka Akademia Rodziny, świetlice socjoterapeutyczne i inne.
Str. 21 OBSZAR III „Kultura i sport”, kolumna rodzaj i zakres działań- przedsięwzięć;
Realizację celu operacyjnego: „prowadzenie wspólnych działań na rzecz podtrzymania tradycji i ciągłości kultury mniejszości narodowych i etnicznych” planuje się między innymi poprzez „promowanie i rozwijanie programu Wychowawca Podwórkowy, w ramach którego prowadzone są m.in. akcje na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji rasowej”. Akcje o podobnym charakterze niejednokrotnie realizowane są przez świetlice socjoterapeutyczne. Przy tak sformułowanym działaniu, wydaje się być zasadnym włączenie do promocji i rozwoju również innych placówek wsparcia dziennego, nie tylko wychowawcy podwórkowego (w myśl Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wychowawca podwórkowy jest jedną z form prowadzenia placówek wsparcia dziennego).
Str. 7 OBSZAR 4 „Aktywizacja społeczna” p.7
Cel operacyjny został sformułowany jako: „monitorowanie zachowań, potrzeb i oczekiwań obcokrajowców w aspekcie stosowania i przestrzegania dopuszczalnych form pomocy i wsparcia”, natomiast żadne z proponowanych działań nie dotyczą monitoringu ich potrzeb i oczekiwań. Wszystkie proponowane działania zakładają edukację, poszerzanie świadomości i kontrolę (ujętą jako monitoring) zachowań mniejszości narodowych. Świadomość instytucji pomocowych w obszarze potrzeb i oczekiwań mniejszości narodowych jest warunkiem koniecznym do udzielania im adekwatnego wsparcia i pomocy.

Stowarzyszenie Szukamy Polski
Projekt Programu „Białystok dla tolerancji” robi wrażenie zapisu z „burzy mózgów i zestawienia wszystkich skojarzeń dotyczących walki z ksenofobią i rasizmem. Zabrakło jednak weryfikacji tych skojarzeń i próby dopasowania do białostockich realiów. Należałoby zadbać o właściwe proporcje w opisach poszczególnych dziedzin. Dla przykładu tematyka bezpieczeństwa została opisana szczegółowo i w sposób najbardziej przemyślany, pozostałe np. edukacja i kultura – zbyt krótko, zbyt ogólnie i stereotypowo. Błędem wydaje się założenie, że planowanymi działaniami należy objąć możliwie wszystkie instytucje oraz grupy społeczne.
Przygotowanie Programu wymaga szerszej dyskusji społecznej z udziałem mieszkańców, organizacji pozarządowych i społecznych liderów opinii publicznej. Śniadanie obywatelskie poświęcone debacie nad programem tej roli nie spełniło (na śniadaniu było kilka organizacji, w tym samym czasie odbywała się dużo wcześniej zaplanowana konferencja dla NGO poświęcona).
Przedstawione w projekcie opis stanu wyjściowego oraz badania socjologiczne nie dają wystarczających podstaw do wypracowania dobrego programu. Znajdujemy tam zaledwie kilka liczb opisujących poglądy białostoczan w bardzo ogólnych kwestiach. Nie dowiadujemy się natomiast niczego o mechanizmach i zjawiskach społecznych, które mogły spowodować narastanie rasizmu i ksenofobii. Wbrew temu, co piszą autorzy projektu Białystok nie jest miastem, w którym żyje i pracuje wielu cudzoziemców. Przynajmniej w porównaniu z innymi dużymi miastami w Polsce. To prawda, że ich liczba stale rośnie, lecz nie stanowią problemu społecznego. Nie odbierają pracy miejscowym; nie korzystają z pomocy społecznej w rozmiarach mogących bulwersować opinię publiczną. Nie tworzą zamkniętych enklaw; nie prowokują miejscowych swoją obecnością. Wreszcie – nie tworzą przestępczego półświatka, który poważnie zagrażałby bezpieczeństwu mieszkańców. Przeciwnie – Białystok uchodzi za jedno z najbezpieczniejszych miast w Polsce. Jak wynika ze spisu powszechnego, nie jest też miastem, którego jakiś znaczący procent stałych mieszkańców deklaruje narodowość inną niż polska. Skąd więc bierze się niechęć do cudzoziemców i w ogóle „innych”? Na pewno nie z przesłanek społecznych i ekonomicznych.
W diagnozie brakuje analizy psychologicznej. Nie wiadomo bowiem, czy mamy do czynienia ze wzrostem popularności ideologii głoszących rasizm i nietolerancję, czy też ze wzrostem poziomu frustracji i agresji wśród młodych ludzi z zupełnie innych przyczyn. Skumulowana agresja znajduje ujście w aktach przemocy i wandalizmu skierowanych wobec najsłabszych, najmniej chronionych, gwarantujących bezkarność. Po prostu obcokrajowcy wyróżniający się wyglądem są wygodnym i „bezpiecznym” celem.
Autorzy projektu powołują się na tzw. wielokulturowość, sugerując, że jest to jakaś szczególna cecha Białegostoku. Wielokulturowość Białegostoku jest mitem, sloganem powtarzanym od lat bez refleksji i realnej treści. Po 1945 r. Białystok stał się miastem kulturowo jednolitym, z roku na rok coraz bardziej, o czym świadczą wyniki spisu powszechnego. Fakt współistnienia dwóch dużych religii chrześcijańskich nie tworzy wielokulturowości. W mieście nie ma znaczących grup społecznych różniących się dziedzictwem kulturalnym i obyczajami. Nie ma Żydów; tatarscy muzułmanie się są tak nieliczni, że niezauważalni. Mieszkańcy pochodzenia białoruskiego i ukraińskiego deklarują narodowość polską. Białystok po II wojnie światowej ani przez chwilę nie był miejscem kulturowego fermentu, gdzie konfrontują się, ścierają i wzajemnie inspirują różne idee i koncepcje artystyczne. Na tej glebie nie wyrósł wartościowy kapitał społeczny, oparty na otwartości, zaufaniu i umiejętności współpracy. Znajduje to m.in. odzwierciedlenie w niskim poziomie przedsiębiorczości oraz nikłej zdolności do samoorganizacji.
Wielu mieszkańców irytuje hasło wielokulturowości w odniesieniu do Białegostoku. Widzą w tym kult zaściankowości i lansowanie egzotyki na siłę (np. śledzikowanie). Wielokulturowość nie może być ideą jednoczącą białostoczan wokół tolerancji i walki z przemocą. Jest hasłem pustym i zużytym.
Projekt wymienia tradycyjne, mniejszości narodowe i etniczne, których przedstawiciele mieszkają w Białymstoku jako adresatów przyszłych działań. Przewiduje nasiloną akcję informacyjną i edukacyjną na ich temat. Niestety takie działanie może dać skutki przeciwne do oczekiwań; a poza tym - niepotrzebnie rozpraszać siły i środki. Jest bowiem próbą rozwiązywania problemów, które nie istnieją. Stosunki „starych” mniejszości z tzw. większością należy uznać za poprawne. Nawet w tak delikatnej i konfliktowej kwestii jak relacje ze społecznością romską nie występują poważniejsze problemy. Obiektami aktów przemocy byli, przede wszystkim, obcokrajowcy wyróżniający się wyglądem, nie zaś miejscowi Tatarzy, Białorusini czy Romowie.
Coraz więcej ludzi, zwłaszcza młodych, nie widzi potrzeby dostrzegania odmienności u swoich sąsiadów, ani potrzeby zdobywania dodatkowej wiedzy o mniejszościach. Miasto nie powinno organizować akcji uświadamiającej prowadzącej do różnicowania swoich mieszkańców, nawet jeśli czyni to w najlepszych intencjach. Od manifestowania odmienności są organizacje reprezentujące mniejszości.
Twórcy projektu proponują rozwinięcie tzw. szerokiego frontu standardowych działań: konferencje, koncerty, zawody sportowe, bilbordy itp. Takie przedsięwzięcia dobrze wyglądają w dokumentach programowych i sprawozdaniach. Ich wpływ na rzeczywistość jest jednak ograniczony, a często także nieprzewidywalny. Jeśli miasto rzeczywiście chce w jakimś stopniu kształtować postawy i próbować naprawić swój wizerunek ukształtowany w mediach społecznościowych powinna postawić na działania niestandardowe. Ich autorami i realizatorami (przy wsparciu miasta) powinny być szkoły, organizacje pozarządowe, osiedla mieszkaniowe itp. Urzędnicy i instytucje miejskie powinny pełnić jedynie funkcje pomocnicze. Pomysły na przedsięwzięcia edukacyjne, kulturalne, sportowe integrujące lokalne społeczności trzeba wyłonić w konkursach. Prowadzenie takich działań bezpośrednio przez władze miejskie nieuchronnie uruchomi lawinę pretensji i oskarżeń o wspieranie określonego światopoglądu, sprzyjanie wybranych mniejszości itp.
Nie sposób dziś przewidzieć, jakie konkretne przedsięwzięcia należałoby wprowadzić w życie. Można jednak przewidzieć, iż powinny one promować postawy otwartości i ciekawości wobec różnorodności. Może to dotyczyć kwestii religijnych, narodowościowych i rasowych, ale także szerzej: różnorodności idei, koncepcji życiowych itp.
Wszystkie powyższe kwestie mają drugorzędne znaczenie z punktu widzenia rozwiązania problemów stojących przed miastem, które autorzy projektu określili jako rasizm, ksenofobia czy nietolerancja. Z punktu widzenia funkcjonowania miast jest to bowiem problem przede wszystkim ( a może wyłącznie) bezpieczeństwa. Eskalacja aktów przemocy i wandalizmu wynika z wieloletnich zaniedbań: lekceważenia problematyki rasizmu i ksenofobii przez służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo i porządek (policję, prokuraturę, władze państwowe), co stworzyło atmosferę bezkarności.
Działania na rzecz bezpieczeństwa są wartością samą w sobie niezależnie od aktualnych powodów ich podjęcia. Hasło „Bezpieczny Białystok” doskonale nadaje się do jednoczenia mieszkańców wokół wspólnego celu. Jest nieideologiczne i nie kojarzy się z działaniem na rzecz określonej grupy. Poza tym w dziedzinie bezpieczeństwa koncentracja nakładów oraz wysiłku organizacyjnego musi przynieść zauważalne rezultaty. Ponadto działanie w dziedzinie łatwiej poddają się administracyjnej kontroli, koordynacji i ewaluacji. Autorzy projektu postulują w tej dziedzinie wiele ważnych działań.
Proponujemy zwrócenie uwagi na następujące kwestie:
1. Wprowadzenie zasady „zero tolerancji” dla zachowań rasistowskich nawet, jeśli miałoby to dotyczyć dużych i wpływowych grup – np. kibiców piłkarskich.
2. Zwiększenie zaangażowania obywateli w działania na rzecz bezpieczeństwa (współpraca z policją, szybka informacja) np. na osiedlach mieszkaniowych, gdzie łatwiej zorganizować współpracę różnych partnerów społecznych: policji, administracji, szkół, parafii, właścicieli sklepów i punktów usługowych itp.
3. Rozszerzenie monitoringu: ulice, place, autobusy miejskie itp.
4. Przygotowanie kierowców autobusów miejskich do reagowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa, poprzez natychmiastowe powiadamianie policji, zatrzymanie pojazdu. Wprowadzenie zasady, że kierowca nie może odmówić pomocy.
Traktując przekazany do konsultacji dokument jako projekt, postulujemy napisanie go na nowo z uwzględnieniem powyższych wskazówek oraz zmianę nazwy na „Bezpieczny Białystok”.
Uwagi opracował: Jan Oniszczuk, Prezes Zarządu Stowarzyszenia Szukamy Polski

Ośrodek Wspierania Organizacji Pozarządowych
Pkt. I – Wprowadzenie i podstawa prawna
Kto wchodzi w skład zespołu ds. przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i nietolerancji?
Kto jest autorem/autorami raportu?
Czy są tam przedstawiciele partnerów społecznych? Nie widać ich wkładu w programie.

Pkt. III – Diagnoza zagrożeń dyskryminacji rasowej, ksenofobii i nietolerancji….
Bardzo płytkie spojrzenie na wielokulturowość. Brak odwołania do historii, do przedwojennej wielokulturowości miasta a także do aktualnej sytuacji zróżnicowania narodowościowego i religijnego. To nie jest bez znaczenia zwłaszcza w kontekście celów w obszarach Edukacja i wychowanie oraz Aktywizacja społeczna.
Akapit 2 również na terenie miasta znajdują się obiekty sakralne itd. jest bardzo powierzchownym podejściem do problemu; skąd te obiekty, co się z tym wiąże? Badania zrobione przez SOCLAB odnoszą się do tych kwestii, do wiedzy i świadomości obywateli do otwartości. Dlaczego program ignoruje te kwestie?

Potencjalne rodzaje zagrożeń str. 7:
Wnioskujemy, aby dopisać:
- eskalacja zjawiska przemocy i nietolerancji
- wzrost przemocowych zachowań wśród ludzi młodych na tle nietolerancji i ksenofobii
- trudności z integracją cudzoziemców w mieście, a - co za tym idzie - pogłębianie ich wykluczenia społecznego

Pkt. V – Cele operacyjne i strategiczne programu; obszar II Edukacja i wychowanie Cel operacyjny 4 Edukacja cudzoziemców na rzecz poznawania i przestrzegania praw, obowiązków i zasad współżycia społecznego
W związku z brakiem analogicznego punktu dotyczącego mieszkańców miasta można uznać ten zapis, za zapis odzwierciedlający uprzedzenia autorów programu. To nie cudzoziemcy podpalają mieszkania, piszą rasistowskie hasła, stosują przemoc, to nie tylko ich należy uczyć zasad współżycia społecznego.
Proponujemy zapis:
Edukacja mieszkańców miasta oraz cudzoziemców nt. różnic kulturowych, aspektów prawnych związanych z migracją oraz zasad i obowiązków współżycia społecznego.
Dość enigmatycznie została potraktowana przemoc i rasizm na stadionie, a przecież to jest jednym z głównych zarzewi aktualnego problemu.
Brak celu związanego z edukacją dla tolerancji wśród przedstawicieli służb publicznych

Pkt. VI – Działania i przedsięwzięcia na rzecz przeciwdziałania dyskryminacji rasowej……
Uwagi:
- całkowity brak uwzględnienia działań aktualnie realizowanych przez partnerów społecznych np. Centrum Integracji Uchodźców, działania i projekty edukacyjne, kampanie społeczne np. Zamaluj zło itp. – za tymi działaniami idą często konkretne pieniądze, które nie zostały uwzględnione w programie
- obszar bezpieczeństwo publiczne zawiera działania, które od lat się dzieją, ponieważ zgodnie z prawem muszą się dziać: np. postępowanie zgodnie z przepisami prawa, równe traktowanie interesantów w urzędzie, prowadzenie monitoringu wizyjnego przestrzeni miasta, prowadzenie rejestru aktów przemocy na tle rasistowskim. Diagnoza nie wskazuje na problemy w tym zakresie, skąd zatem włączenie tak oczywistych działań do programu.
- Jedynym wymienionym z nazwy programem jest program UEFA; w mieście jest realizowanych wiele programów przez lokalne organizacje, czy one nie zasługują na znalezienie się w programie?

Pkt. VII – System realizacji Programu
Zasada partnerstwa nie znajduje odzwierciedlenia w zapisach programu, podmioty niepubliczne i ich dotychczasowe działania nie zostały uwzględnione.

Monitorowanie
Brak opisu narzędzi monitorowania.

Źródła finansowania
Brak konkretnie wskazanych środków. Ile środków planuje przeznaczyć na realizację programu samorząd, ile budżet Wojewody. Warto wskazać chociaż te pieniądze, którymi dysponuje miasto w ramach programu współpracy.
Brak założeń finansowych programu nie pozwoli na skuteczny monitoring i ewaluację programu, nie będzie możliwe określenie postępu rzeczowego programu.

FUNDACJA AKTYWIZACJA
Uwagi ogólne
Fundacja Aktywizacja wnosi o rozszerzenie zakresu podmiotowego oraz przedmiotowego Programu o cele i działania na rzecz grup mniejszościowych innych niż mniejszości etniczne i religijne/wyznaniowe.
Zjawiska przemocy i wrogości podyktowanych uprzedzeniami do inności dotyczą nie tylko tych mniejszości, ale także dotyczą takich przesłanek jak wiek, płeć, poziom sprawności, status ekonomiczny i społeczny (np. Osoby bezdomne, mieszkańcy określonych osiedli, beneficjenci pomocy społecznej), orientacja psychoseksualna, itd. – często też przybierają postać dyskryminacji wielokrotnej. W interesie nas wszystkich jest jak najszersze stosowanie zasad równego traktowania oraz akceptacja inności i różnorodności. Doradzamy zatem kompleksowe podejście do przeciwdziałania i zwalczania dyskryminacji wsparte przez działania kierowane na rzecz poszczególnych grup, uwzględniające ich specyficzne potrzeby oraz szczególne zjawiska dyskryminacyjne obecne w Białymstoku.
Program w zaproponowanym kształcie nie stwarza podstaw do sądzenia, aby jego cele mogły zostać zrealizowane. Brak mierzalnych rezultatów, jakie mają zostać osiągnięte, ich zlokalizowanie w czasie. Brak narzędzi monitoringu i ewaluacji. Brak informacji o wielkości budżetu programu.
Cieszy jednak systemowe i długofalowe w założeniu podejście Miasta do zjawiska rasizmu. Warto zatem, aby było one również kompleksowe w odniesieniu do realizowanych działań.
Uwagi do szczegółowych założeń projektu
1. Pierwszą barierą, jaką trzeba pokonać, jest komunikacja. Urząd Miasta powinien zobowiązać się do przetłumaczenia i umieszczenia w BIP wszystkich procedur administracyjnych, z którymi mogą mieć styczność osoby obcojęzyczne. W każdym budynku Urzędu Miasta winna znaleźć się czytelna informacja dla cudzoziemców, w jakich językach można się w nim porozumieć, uzyskać informację odnośnie danej sprawy indywidualnej lub zbiorowej oraz do kogo w tym celu należy się udać.
2. Dyskryminacja na rynku pracy prowadzi do pogłębiania wykluczenia i stygmatyzowania mniejszości. Miasto powinno w dalszej perspektywie stworzyć system zbierania informacji o wolnych stanowiskach pracy, o które mogą ubiegać się przedstawiciele mniejszości narodowych, etnicznych lub cudzoziemcy, oraz wypracować zasady publikacji i przekazywania tych danych organizacjom pozarządowym, celem zwiększenia szans przedstawicieli mniejszości na rynku pracy zarządzanym przez samorząd. Miasto winno także rozważyć, tam gdzie stworzone są ku temu możliwości prawne, wprowadzenie działań wyrównawczych w polityce zatrudnienia w urzędzie miasta, samodzielnych jednostkach gminnych oraz innych instytucjach, w których miasto ma wpływ na politykę zatrudnienia, na rzecz osób przynależących do mniejszości narodowych i etnicznych.

Uwagi Stowarzyszenia na rzecz Kultury i Dialogu 9/12

I. UWAGI OGÓLNE

Nazwa projektu: Białystok dla Tolerancji Program Miasta Białegostoku Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji
Proponowana zmiana: Białystok dla Tolerancji Program Miasta Białegostoku Przeciwdziałania Dyskryminacji, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji

W całym dokumencie: "dyskryminacja rasowa, ksenofobia i nietolerancja"
Proponowana zmiana: "dyskryminacja, ksenofobia i nietolerancja”

II. DEFINICJE POJĘĆ:

Str. 5: „NIETOLERANCJA
Brak szacunku dla cudzych praktyk i przekonań. Objawia się niedopuszczaniem do zachowań czy poglądów różniących się od własnych. Leży u podstaw dyskryminacji rasowej i ksenofobii.”
Proponowana zmiana: „NIETOLERANCJA
Brak szacunku dla cudzych praktyk i przekonań. Objawia się niedopuszczaniem do zachowań czy poglądów różniących się od własnych. Leży u podstaw dyskryminacji i ksenofobii.”

Str. 5: „DYSKRYMINACJA RASOWA
a) dyskryminacja bezpośrednia oznaczać będzie sytuację, w której dana osoba jest traktowana mniej korzystnie niż inna osoba jest, była lub byłaby traktowana w porównywalnej sytuacji z powodu swego pochodzenia rasowego lub etnicznego;
b) dyskryminacja pośrednia oznaczać będzie sytuację, w której pozornie neutralne postanowienie, kryterium lub praktyka stawia osoby o określonym pochodzeniu rasowym lub etnicznym w szczególnie niekorzystnej sytuacji w porównaniu z innymi osobami, chyba że takie postanowienie, kryterium lub praktyka są usprawiedliwione słusznym celem, oraz że środki do osiągnięcia takiego celu są właściwe i konieczne.
Za dyskryminację uznaje się również szykanowanie, gdy ma miejsce niepożądane zachowanie związane z pochodzeniem rasowym lub etnicznym, którego celem lub skutkiem jest pogwałcenie godności danej osoby lub naruszenie praw człowieka
oraz stworzenie atmosfery zastraszenia, wrogości, poniżenia, obrażenia lub upokorzenia. W tym kontekście pojęcie szykanowania może zostać zdefiniowane zgodnie z wewnętrznym prawem i praktyką państw członkowskich UE.
Za dyskryminację uznaje się również polecenie dyskryminacji wobec osób ze względu na ich pochodzenie rasowe lub etniczne.
Proponowana zmiana: „DYSKRYMINACJA
Nierówne traktowanie, którego doświadczają konkretne osoby lub grupy ze względu na swoją płeć, kolor skóry, pochodzenie narodowe i/lub etniczne, religię lub światopogląd (a także wyznanie lub bezwyznaniowość), stopień sprawności fizycznej, stan zdrowia (fizycznego i psychicznego), wiek, orientację seksualną, status społeczny i ekonomiczny. Dyskryminacja oznacza jakiekolwiek zróżnicowanie, wykluczenie lub ograniczenie ze względu na wymienioną cechę lub cechy, których wynikiem jest utrudnienie lub uniemożliwienie korzystania na równi z innymi z praw, wolności i różnych dóbr.”
Źródło: M. Rawłuszko (red.) "Edukacja antydyskryminacyjna i jej standardy jakościowe", Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2011, str. 8

Proponowana definicja, której brakuje w dokumencie: „EDUKACJA ANTYDYSKRYMINACYJNA
Świadome działanie podnoszące wiedzę, umiejętności i wpływające na postawy, które ma na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i przemocy motywowanej uprzedzeniami oraz wspieranie równości i różnorodności. Edukacja antydyskryminacyjna rozwija wiedzę na temat mechanizmów dyskryminacji i wykluczenia, buduje kompetencje przeciwdziałania dyskryminacji, rozwija wiedzę na temat grup dyskryminowanych oraz ruchów emancypacyjnych, wzmacnia grupy i osoby dyskryminowane na zasadach włączania i upodmiotowienia.”
Źródło: M. Rawłuszko (red.) "Edukacja antydyskryminacyjna i jej standardy jakościowe", Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej, Warszawa 2011, str. 7

III. DIAGNOZA ZAGROŻEŃ DYSKRYMINACJI RASOWEJ, KSENOFOBII I NIETOLERANCJI WYSTĘPUJĄCYCH NA TERENIE MIASTA BIAŁEGOSTOKU

Str. 7: „7) nawoływanie i podżeganie do aktów nienawiści rasowej lub przemocy na tle rasowym lub etnicznym”
Proponowana zmiana: „7) nawoływanie i podżeganie do aktów przemocy agresji i przemocy motywowanej uprzedzeniami”

Str. 7: „8) publiczne rozprowadzanie materiałów zawierających treści rasistowskie lub ksenofobiczne”
Proponowana zmiana: „8) publiczne rozprowadzanie materiałów zawierających treści propagujące uprzedzenia i zachowania dyskryminacyjne”

Str. 7: „To jedno z najważniejszych zadań Miasta w trosce o życie i zdrowie ludzi, stan posiadania, godność, równość i sprawiedliwość niezależnie od pochodzenia, koloru skóry czy wiary”
Proponowana zmiana: "To jedno z najważniejszych zadań Miasta w trosce o życie i zdrowie ludzi, stan posiadania, godność, równość i sprawiedliwość niezależnie od przynależności narodowej lub/i etnicznej, koloru skóry, wyznania, płci, orientacji seksualnej, stopnia sprawności, itp.”
Uzasadnienie: Zawężanie katalogu przesłanek, które powinny być brane pod uwagę przy realizacji przez Miasto najważniejszych zadań wyłącznie do trzech przykładów, z jednoczesnym użyciem niejasnego terminu „pochodzenie”, jest nieuzasadnione w kontekście krajowej i europejskiej polityki antydyskryminacyjnej. Nie jest to również uzasadnione w kontekście wyników badania „Diagnoza postaw mieszkańców Białegostoku w zakresie tolerancji” przeprowadzonego na zlecenie Urzędu Miejskiego, z którego wynika, że grupami, wobec których mieszkańcy Białegostoku odczuwają największy dystans są osoby homoseksualne (orientacja seksualna), Czeczeni (przynależność etniczna / wyznanie / doświadczenie migracji) i Romowie (przynależność etniczna / wyznanie), a najczęściej występującą w Białymstoku postawą wrogą wobec mniejszości jest homofobia (Jan Poleszczuk, Katarzyna Sztop-Rutkowska, Łukasz Kiszkiel, Andrzej Klimczuk, Rafał Julian Mejsak, Diagnoza postaw mieszkańców Białegostoku w zakresie tolerancji, Fundacja SocLab, Białystok 2013, str. 12)

IV. DIAGNOZA POSTAW MIESZKAŃCÓW BIAŁEGOSTOKU W ZAKRESIE TOLERANCJI

Str. 9: „Badania wskazują również, że mieszkańcy Białegostoku mają poczucie występowania problemu z tolerancją – 54,4% wyraziło opinię, że Białostoczanie nie są tolerancyjni. W tym miejscu warto jednak dokładniej przyjrzeć się kategorii „nietolerancja”. Zdaniem respondentów „w kontaktach z cudzoziemcami” przeszkadza mieszkańcom Białegostoku głównie orientacja psychoseksualna (45%), kolor skóry (41%) i wyznanie (37%). Jest interesujące, że częściej na te aspekty wskazują ludzie młodzi w wieku 15-35 lat.”
Uwaga: Biorąc pod uwagę przytoczony zapis tym większe zdziwienie i rozczarowanie budzi fakt ograniczenia działań przewidzianych do realizacji w ramach programu „Białystok dla tolerancji” jedynie do przeciwdziałania dyskryminacji ze względu na „pochodzenie, kolor skóry czy wiarę” z pominięciem budzącej najwięcej negatywnych emocji orientacji seksualnej.

Str. 9: „2) należy większą uwagę zwrócić na procesy kształtowania się tożsamości tych osób i rolę kategorii wielokulturowości w kontekście kształtowania programu edukacyjnego związanego z tolerancją”
Proponowana zmiana: „2) należy większą uwagę zwrócić na procesy kształtowania się tożsamości tych osób i rolę edukacji antydyskryminacyjnej w kontekście kształtowania programu edukacyjnego związanego z tolerancją”

Str. 9: „Białystok dla Tolerancji, czyli Program Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji (dalej określany jako Program) promuje prawo jednostek do równego traktowania we wszystkich dziedzinach życia społecznego, bez względu na rasę, pochodzenie narodowe i etniczne, religię lub język.”
Proponowana zmiana: „Białystok dla Tolerancji, czyli Program Przeciwdziałania Dyskryminacji, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji (dalej określany jako Program) promuje prawo jednostek do równego traktowania we wszystkich dziedzinach życia społecznego, bez względu na przynależność narodową lub/i etniczną, kolor skóry, wyznanie, płeć, orientację seksualną, stopnień sprawności, itp.”

V. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE PROGRAMU

Str. 10: „Działania powinny dotyczyć kształtowania otwartości mieszkańców na mniejszości narodowe i wyznaniowe oraz wzajemne poznawanie i wymianę we wszystkich dziedzinach życia.”
Proponowana zmiana: „Działania powinny dotyczyć kształtowania otwartości mieszkańców na osoby należące do różnorodnych mniejszości oraz wzajemne poznawanie i wymianę we wszystkich dziedzinach życia.”

Str. 10.: „Ważnym elementem Programu jest doprowadzenie do uczestnictwa społeczności mniejszości narodowych w życiu społecznym i zniwelowanie różnic dzielących tę grupę od reszty społeczeństwa.”
Proponowana zmiana: „Ważnym elementem Programu jest wspieranie uczestnictwa osób należących do mniejszości w życiu społecznym oraz wspieranie procesów integrujących mniejszości z resztą społeczeństwa.”
Uzasadnienie: Pierwotne brzmienie przytoczonego zapisu sugeruje, że jednym z celów Programu ma być nakłanianie osób należących do mniejszości do porzucenia praktykowanych przez siebie obyczajów oraz zachowań ściśle związanych z ich tożsamością w celu upodobnienia się do reszty społeczeństwa. Sugeruje również, że osoby należące do mniejszości społecznych (wyznaniowych, etnicznych, narodowych, seksualnych, itd.), w ogóle nie uczestniczą w życiu społecznym, co jest nieprawdą.

OBSZAR II. EDUKACJA I WYCHOWANIE

Str. 12: „1. Podniesienie świadomości w zakresie przeciwdziałania przejawom agresji i nietolerancji wobec cudzoziemców w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach średnich, uczelniach wyższych.”
Proponowana zmiana: „1. Podniesienie świadomości w zakresie przeciwdziałania przejawom agresji i nietolerancji wobec osób należących do mniejszości w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach średnich, uczelniach wyższych.”

Str. 12: „2. Działania wychowawcze służące kształtowaniu w młodym pokoleniu postaw otwartości oraz poszanowania godności osób innego pochodzenia, kultury i religii.”
Proponowana zmiana: „2. Działania wychowawcze służące kształtowaniu w młodym pokoleniu postaw otwartości oraz poszanowania godności ludzi niezależnie od przynależności narodowej lub/i etnicznej, koloru skóry, wyznania, płci, orientacji seksualnej, stopnia sprawności, itp.”

Str. 12: „1. Wprowadzenie problematyki dotyczącej przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji do materiałów dydaktycznych oraz systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli oraz dorosłych.”
Proponowana zmiana: „1. Wprowadzenie problematyki dotyczącej przeciwdziałania dyskryminacji, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji do materiałów dydaktycznych oraz systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli oraz dorosłych.”

Str. 12: „3. Włączanie do programów edukacyjnych tematyki zwalczania i przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i nietolerancji w kontekście praw człowieka.
Proponowana zmiana: „3. Włączanie edukacji antydyskryminacyjnej do programów edukacyjnych.”

Str. 12: „4. Edukacja cudzoziemców na rzecz poznawania i przestrzegania praw, obowiązków i zasad współżycia społecznego.”
Proponowana zmiana: „4. Edukacja cudzoziemców na rzecz poznawania i przestrzegania praw, obowiązków i zasad współżycia społecznego w Polsce i Unii Europejskiej.”

VI. DZIAŁANIA I PRZEDSIĘWZIĘCIA NA RZECZ PRZECIWDZIAŁANIA DYSKRYMINACJI RASOWEJ, KSENOFOBII I ZWIĄZANEJ Z NIMI NIETOLERANCJI

OBSZAR II. EDUKACJA I WYCHOWANIE

Str. 19: „Wprowadzenie problematyki dotyczącej przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji do materiałów dydaktycznych oraz systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli.”
Proponowana zmiana: „Wprowadzenie edukacji antydyskryminacyjnej do materiałów dydaktycznych oraz systemu kształcenia i doskonalenia nauczycieli.”

Str. 19: „Zapewnienie programowego przygotowania przyszłych pedagogów do pracy w środowisku wielokulturowym.”
Proponowana zmiana: „Zapewnienie programowego przygotowania przyszłych pedagogów do pracy w środowisku zróżnicowanym społecznie i kulturowo.

Str. 19-20: „Włączanie do programów edukacyjnych tematyki zwalczania i przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, ksenofobii i nietolerancji w kontekście praw człowieka.”
Proponowana zmiana: „Włączanie edukacji antydyskryminacyjnej do programów edukacyjnych.”

Str. 20: „Włączenie treści dotyczących nietolerancji do opracowywanego Ramowego Programu Wychowawczego Miasta Białegostoku”
Proponowana zmiana: „Włączenie treści dotyczących przeciwdziałania dyskryminacji do opracowywanego Ramowego Programu Wychowawczego Miasta Białegostoku”

Str. 20: „Edukacja cudzoziemców na rzecz poznawania i przestrzegania praw, obowiązków i zasad współżycia społecznego.”
Proponowana zmiana: „Edukacja cudzoziemców na rzecz poznawania i przestrzegania praw, obowiązków i zasad współżycia społecznego w Polsce i Unii Europejskiej.”

Str. 20: „• Szkolenie w zakresie poznawania praw, obowiązków oraz przestrzegania obowiązujących zasad i norm współżycia społecznego.
• Edukacja cudzoziemców w zakresie występujących zjawisk oraz przejawów dyskryminacji.
• Zapoznawanie z odpowiedzialnością związaną z naruszeniem prawa.”
Proponowana zmiana: „• Szkolenie w zakresie poznawania praw, obowiązków oraz przestrzegania obowiązujących zasad i norm współżycia społecznego w Polsce i Unii Europejskiej.
• Edukacja cudzoziemców w zakresie występujących zjawisk oraz przejawów dyskryminacji.
• Zapoznawanie z odpowiedzialnością związaną z naruszeniem prawa.
• Wskazanie cudzoziemcom źródeł uzyskania pomocy w przypadku doświadczania przez nich dyskryminacji.
• Wspieranie uczestnictwa cudzoziemców w życiu społecznym oraz wspieranie procesów integrujących ich z resztą społeczeństwa.”

Uwagi Grupy IRIS - Stowarzyszenia na rzecz Osób o Różnorodnej Orientacji Psychoseksualnej i Tożsamości Płciowej:

str. 9
„Skuteczna eliminacja patologicznych zachowań wymaga precyzyjnej diagnozy tego, z czym mamy do czynienia, jakie są źródła zachowań rasistowskich i ksenofobicznych, homofobicznych. Społeczność lokalna i jej władze muszą mieć świadomość, że jest to wspólny problem, ale również nie powinny akceptować bezkrytycznie opinii, że jest to jakiś szczególny problem Białegostoku i regionu”.
Zapis ten zdaje się uzasadniać wyselekcjonowanie spośród różnych przesłanek do dyskryminacji i przejawów nietolerancji tych, którymi zdaniem Urzędu Miasta warto się zajmować, co w wypadku tego konkretnego zdania sprowadza się rzeczywiście do uzasadnienia dla wykluczenia z dokumentu działań na rzecz przeciwdziałaniu homofobii, jako że w całym dokumencie mowa jest istotnie tylko o dyskryminacji rasowej i ksenofobii. Jest to o tyle zastanawiające i budzące niepokój, że z badania „Diagnoza postaw mieszkańców Białegostoku w zakresie tolerancji” przeprowadzonego na zlecenie miasta przez Fundację Laboratorium Badań i Działań Społecznych „Soclab” (o czym zresztą jest mowa na str. 9 projektu Programu) wynika, że orientacja psychoseksualna jest jedną z najczęściej wymienianych przez mieszkańców Białegostoku przesłanką do dyskryminacji. Traktowanie problemu tolerancji wybiórczo i nieuwzględnianie w Programie wyników badania i opinii mieszkańców mija się z celem, którym powinien być rzeczowy i kompleksowy program przeciwdziałania dyskryminacji i ksenofobii.
Stąd propozycja zmiany zarówno tytułu dokumentu, jak i zapisów w tekście, które tytuł powielają na formę nie ograniczającą : tytuł – „Białystok dla Tolerancji. Program Miasta Białegostoku Przeciwdziałania Dyskryminacji, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji na lata 2014-2017”; pojawiające się w tekście sformułowania „dyskryminacja rasowa, ksenofobia i nietolerancja” proponujemy zamienić na „dyskryminacja, ksenofobia i nietolerancja”.
Tym samym należałoby zmienić katalog definicji ze str. 5, które są niewystarczające (w szczególności definicja pojęcia "dyskryminacja", które z niewiadomych względów ograniczono do dyskryminacji rasowej). Zmiana definicji jest też ważna z uwagi na fakt, że zamieszczone definicje pochodzą z „Krajowego Programu Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej
z Nimi Nietolerancji 2004-2009” z roku 2004. Tymczasem w samym Programie „Białystok dla Tolerancji” widnieje zapis o przekazywanie nauczycielom, rodzicom oraz uczniom aktualnej wiedzy dotyczącej zjawiska oraz przejawów dyskryminacji (str. 19). Publikacja sprzed niemal 10 lat nie może być w tym kontekście uznana za aktualną.
Zastanawia również swoista chaotyczność zapisów Programu. W różnych miejscach mówi się raz o pochodzeniu, kolorze skóry, czy wierze, gdzie indziej dodaje się język. Katalog przesłanek do dyskryminacji i nietolerancji powinien być zdefiniowany na początku i uwzględniać różne przesłanki, w sposób niewykluczający, a nie ulegać zmianom całym tekście.
Dyskryminacja powinna zostać zdefiniowana jako: „Nierówne traktowanie, którego doświadczają konkretne osoby lub grupy ze względu na swoją płeć, kolor skóry, pochodzenie narodowe i/lub etniczne, religię lub światopogląd (a także wyznanie lub bezwyznaniowość), stopień sprawności fizycznej, stan zdrowia (fizycznego i psychicznego), wiek, orientację seksualną, status społeczny i ekonomiczny. Dyskryminacja oznacza jakiekolwiek zróżnicowanie, wykluczenie lub ograniczenie ze względu na wymienioną cechę lub cechy, których wynikiem jest utrudnienie lub uniemożliwienie korzystania na równi z innymi z praw, wolności i różnych dóbr” (definicja opracowana przez ogólnopolską sieć organizacji zajmujących się działalnością antydyskryminacyjną - Towarzystwo Edukacji Antydyskryminacyjnej).
Taki zapis nie byłby wykluczający i jednoznacznie (bez potrzeby ciągłego rozbudowywania katalogu w tekście) określałby czego dotyczy Program.

Na stronie 10 znajduje się zapis „Ważnym elementem Programu jest doprowadzenie do uczestnictwa społeczności mniejszości narodowych w życiu społecznym i zniwelowanie różnic dzielących tę grupę od reszty społeczeństwa. Pokonywanie barier i uprzedzeń, obaw i zagrożeń musi być szczególnie istotnym działaniem na rzecz zapobiegania przestępczości na tle rasowym, ksenofobii i związanej z nimi nietolerancji”. Sugeruje on, że celem działań ma być asymilacja, a nie integracja, co stoi w wyraźnej sprzeczności z poszanowaniem różnorodności i zasadą tolerancji.